ความลับของแป้นเครื่องคิดเลข โทรศัพท์และเครื่องพิมพ์ดีด

หากคุณลองสังเกตดี ๆ จะพบว่าแป้นเครื่องคิดเลขมันเรียงย้อนหลังกัน แถวบนสุดไล่ลงมาจะเขียน 7 8 9  4 5 6 1 2 3 และแถวล่างสุดคือ 0 ในขณะที่โทรศัพท์ปัจจุบันจะเรียง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 และ 0 ทำไมแป้นทั้งสองนี้ถึงเรียงไม่เหมือนกัน? 

และถ้าลองสังเกตดูว่าที่แป้นโทรศัพท์ของคุณนั้นจะมีตัวอักษรกำกับอยู่ เช่น abc djg เป็นต้นแล้วทำไมเครื่องพิมพ์ดีดถึงไม่เรียง a b c d f g ไปเลย ทำไมถึงเรียงเป็นแพทเทิร์นประหลาด ๆ ที่เราไม่คุ้นเคย 

หรือทำไมเบอร์ที่เราโทรหาตำรวจถึงเป็น 191 ไม่เป็นตัวเลขอะไรที่ง่ายกว่านั้น

เมื่อเราได้ลองค้นคว้าข้อมูลอย่างจริงจังแล้วก็พบว่า ไม่มีใครรู้ ว่าทำไมมันจึงเป็นเช่นนั้น ไม่ว่าจะเป็นแหล่งข้อมูลในประเทศไทยและต่างประเทศอย่าง เว็บไซต์ HowStuffWorks หรือ Financial Times

ทั้ง ๆ ที่ ณ ตอนนั้นบริษัท AT&T หรือ Bell กำลังจะทำโทรศัพท์แบบกดปุ่ม ซึ่งเป็นโทรศัพท์ยุคใหม่ที่ต่อยอดมาจากโทรศัพท์แบบหมุน ทางบริษัทได้นั่งวิจัยว่าควรทำปุ่มกดแบบไหนดี แล้วพวกเขาก็ได้สงสัยว่า ทำไมเครื่องคิดเลขถึงเรียงตัวเลขแบบย้อนหลังนะ?

ดังนั้นพวกเขาจึงเรียกบริษัทเครื่องคิดเลขมาพูดคุยเพื่อจะได้ตรรกะ หรือ UI UX อะไรบางอย่างที่พวกเขาอาจจะไม่รู้ แต่บริษัทเครื่องคิดเลขตอบว่า ‘ไม่รู้เหมือนกันว่าทำไมถึงทำแบบนี้เพราะได้ทำติดต่อกันมาเป็นเวลานาน’

เมื่อเรากลับมามองเจ้าเครื่องคิดเลข ถ้าใครที่เคยเรียนพาณิชย์มาจะรู้ว่ามีวิชาสอนการกดเครื่องคิดเลขแบบไม่มองแป้นได้ เราจะสังเกตได้ว่าบนแป้นเลข 5 จะมีปุ่มนูน ๆ ออกมา เพื่อให้เราวางนิ้วกลางไว้บนเลข 5 และนิ้วชี้กับนิ้วนางจะวางไว้บนเลข 4 และ 6

กับแป้นพิมพ์ดีดก็เหมือนกันที่จะมีปุ่มนูนบนตัว ด.เด็ก เมื่อนิ้วกลางวางไว้บนเลข 5 นิ้วของเราจะรู้ว่าถ้าขยับขึ้นไปจะเป็นเลข 8 และขยับลงจะเป็นเลข 2 เป็นต้น

ดังนั้นสมัยก่อนใครที่ทำบัญชีจะสามารถกดเครื่องคิดเลขได้เร็วมาก เพราะไม่จำเป็นต้องมองแป้นทุก ๆ ครั้ง อีกสมมุติฐานหนึ่งคือ เขามองว่าเลข 0 ที่ถูกออกมาแบบมาให้อยู่ด้านล่างจะมีแป้นที่ใหญ่มาก เพราะเป็นพื้นที่สำหรับนิ้วโป้ง 

แต่จากที่กล่าวมาก็เป็นเพียงแค่สมมุติฐานเท่านั้น กลับมาที่ AT&T และ bell บริษัทที่จะทำแป้นโทรศัพท์ พวกเขาได้คิดวิธีหลากหลายวิธีในการเรียงแป้นโทรศัพท์  ทั้งการเรียงตามเครื่องคิดเลข(เรียงย้อนหลัง) หรือ จะเรียงแบบปกติ (1 2 3 4 5 6…) หรือ การเรียงแบบสองแถว คือ แถวแรกเลขคือ 1-5 และแถวสองคือ 6-0 และอีกแบบคือการเรียงตัวเลขย้อนหลังตามแบบโทรศัพท์แบบหมุน แต่วิธีนี้ก็ถูกปัดตกไป มาเป็นแบบที่เราเห็นในปัจจุบันคือ เรียงแบบปกติ ซึ่งก็ไม่แน่ใจเหมือนกันว่าเพราะเหตุใดจึงใช้การเรียงด้วยวิธีนี้ 

แต่ที่แน่ใจได้คือ ตัวอักษรที่อยู่บนแป้นโทรศัพท์  รู้ไหมว่าเขามีตัวอักษรพวกนี้ไว้ทำไม? แม้ว่าสมัยก่อนจะเอาไว้พิมพ์ข้อความ แต่ความจริงแล้วในอเมริกาตัวอักษรพวกนี้มีไว้เพื่อให้คนจำเบอร์โทรศัพท์พวกเขาได้ง่ายขึ้น

อย่างเช่น สมมุติว่าคุณมีบริษัทออกแบบกราฟฟิก และคุณมีเบอร์โทรศัพท์โทรฟรี  (ในอเมริกาจะมีเบอร์โทรฟรี เรียกว่า 1800)  ดังนั้นเวลาบอกเบอร์ให้คนอื่นถ้าบอกเป็น 1800-2771859 จะจำยาก เขาเลยจะบอกเป็นตัวอักษรเป็น 1800 graphic เพราะเมื่อดูที่แป้นโทรศัพท์ ตัว H อยู่เลข 4 R=7,  A=2, P=7, H=4, I=4 และ C=2 ดังนั้นตยอื่นจึงสามารถกดเบอร์โทรของคุณได้โดยไม่จำเป็นต้องจำเลข 

อ้าว! ถ้าอย่างนี้เราจะสามารถเลือกใช้คำอะไรที่เราอยากใช้มาเป็นเบอร์ได้เลยเหรอ?

คำตอบคือ ไม่ เพราะเบอร์พวกนี้มีการซื้อขาย คุณต้องดูตัวอักษรที่คุณอยากได้และดูว่าตรงกับเลขอะไร แล้วค่อยไปซื้อเอา ซึ่งจะมีเฉพาะบริษัทใหญ่ ๆ เท่านั้นที่จะทำ อย่างไรก็ตามถ้าคุณเป็นบริษัทเล็ก ๆ หรือเป็นเบอร์บ้านธรรมดา เขาก็จะมีเว็บคำนวณให้ว่าเบอร์แบบนี้จะสามารถประกอบกันเป็นคำไหนได้บ้าง

เมื่อมาถึงเรื่องเบอร์โทรแล้ว คุณเคยสังเกตเบอร์ตำรวจไหมว่าทำไมถึงเป็น 191 หรือ 911 ? ทำไมไม่เป็นเบอร์ 1122 หรืออะไรที่กดได้ง่ายกว่านั้น

นั่นเพราะว่าเขาเลือกตัวเลขที่อยู่ไกลกันอย่างเลข 9 กับ 1 เพื่อป้องกันการโทรผิดพลาด ดังนั้นคนที่โทรเบอร์นี้จะต้องตั้งใจกดจริง ๆ ตรงนี้ก็ทำให้เรามาคิดอีกว่าเบอร์ 191/ 911 ก็กดยากแล้ว มันจะมีใครไหมที่เล่นพิเรนทร์กดเบอร์ตำรวจเล่น มีแน่นอน!

ถ้าเป็นเมืองไทยเราไม่แน่ใจว่ากดไปแล้วจะเกิดอะไรขึ้น แต่ถ้าเป็นที่อเมริกาถ้าเกิดกดไป ตำรวจสามารถไปถึงสถานที่นั้นได้ภายใน 5-10 นาทีเลยทีเดียว แต่ถ้าคุณเผลอโทรไปแล้ว คุณมีโอกาสโดนจับได้ข้อหาแจ้งเรื่องเท็จ 

อีกแป้นที่อยากจะเล่าในวันนี้คือแป้นเครื่องพิมพ์ดีด เคยสงสัยไหมว่าแป้นเครื่องพิมพ์ดีดทำไมถึงเรียงแบบแบบ ฟ ห ก ด ่ า ส ว ให้ยุ่งยาก แล้วทำไมไม่เรียงแบบง่าย ๆ ไปเลย?

นั่นเพราะว่า แป้นเครื่องพิมพ์ดีดจะเรียงโดยวัดจากตัวอักษรที่ใช้บ่อยครั้งหรือไม่บ่อยครั้ง ดังนั้นตัวอักษรที่ใช้บ่อยจะถูกจัดอยู่ในโซนกลาง ๆ ทำให้เราพิมพ์ได้อย่างรวดเร็ว ในขณะเดียวกันถ้าเราสังเกตเครื่องพิมพ์ดีดสมัยก่อนจะมีก้านเหล็กที่จะวิ่งออกไปปั้มกับผ้าหมึกและออกไปปั้มกับแผ่นกระดาษ ดังนั้นเวลาที่เราพิมพ์ดีดไว ๆ โอกาสที่เหล็กจะชนกันมีสูง ดังนั้นการเรียงตัวอักษรบนแป้นพิมพ์ก็เพื่อให้โอกาสที่มันจะติดกันน้อยที่สุดนั่นเอง

ภาพจาก camilo jimenez on Unsplash

เรียบเรียงโดย ภัทราวดี ศรีชัย นักศึกษาเอกฟิล์มที่มักจะมองทุกเรื่องในชีวิตให้เป็นเรื่องตลก